Projekt naukowy SKN/SP/602573/2024 finansowany przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, kwota dofinansowania 28 770,00 zł, termin realizacji 2024-2025 , kierownik dr hab. Michał Spieszny, prof. AWF w ramach programu Studenckie Koła Naukowe Tworzą Innowacje
„Tylko" czy "aż" 3 godziny? Wpływ ograniczenia snu na funkcje kognitywne, sprawność fizyczną, poziom stresu, nastrój i motywację u kobiet aktywnych fizycznie”
Sen jest istotnym elementem zdrowia człowieka, niezbędnym do optymalnego funkcjonowania zarówno psychicznego, jak i fizycznego. Mimo to literatura wskazuje, że ilość snu wśród globalnej populacji jest niewystarczająca (Baranwal et al., 2023). Jednym z głównych powodów niewystarczającego snu jest wysoki poziom stresu, wynikający zarówno z obowiązków w pracy, jak i domowych (McEwen, 2006). Badania wskazują, że to właśnie kobiety narażone są częściej na te oba stresory niż mężczyźni i w związku z tym śpią mniej niż 7 godzin dziennie (Nowakowski i wsp. 2013). Dodatkowo, podejmowana aktywność fizyczna w przypadku zbyt małej ilości snu także może być odbierana jako dodatkowy stresor. W konsekwencji, może to prowadzić do negatywnych skutków, zarówno w perspektywie długo, jak i krótkofalowej.
Warto podkreślić, że niewystarczająca ilość i jakość snu może negatywnie wpłynąć na poziom motywacji, odczuwania bólu czy ciężkości wysiłku co w dłuższej perspektywie może prowadzić do wypalenia lub negatywnych stanów emocjonalnych. Co więcej, literatura wskazuje na istotną rolę optymalnego snu w kontekście wyborów żywieniowych (Dashti et al., 2015; Simpson et al., 2017). Zaburzenia w tym obszarze mogą doprowadzić do niskiej dostępności energii lub zespołu względnego niedoboru energii u kobiet czy nawet zaburzeń odżywiania (Allison et al., 2016). Zbyt krótki sen może również doprowadzić do obniżenia zdolności kognitywnych. Jak pokazuje literatura śmiertelności w wypadkach komunikacyjnych spowodowanych utratą snu są porównywalne ze śmiertelnością spowodowaną jazdą pod wpływem alkoholu (Williamson i Feyer, 2000). Co więcej, zaburzenia neurokognitywne wynikające z utraty snu zmniejszają produktywność pracowników i zwiększają prawdopodobieństwo błędów i wypadków w miejscu pracy (Lahti i in., 2011, Philip i Akerstedt, 2006). Warto podkreślić, że brak wystarczającej ilości snu może obniżyć sprawność psychomotoryczną (Watson, 2017) oraz zaburzyć zdolności koordynacyjne (Vitale et al., 2019).
Należy podkreślić, że płeć może determinować jakość i ilość snu. Warto dodać, że może być ona zależna od gospodarki hormonalnej i fazy cyklu menstruacyjnego (Hrozanova i wsp. 2021). Wśród kobiet pogorszenie jakości i ilości snu może bowiem występować na początku i na końcu cyklu menstruacyjnego. Może być to spowodowane bólem oraz napięciem związanym z menstruacją, oraz faktem, że receptory estrogenowe i progesteronowe znajdują się w obszarach mózgu regulujących sen (Hrozanova i wsp. 2021). Co ciekawe, mimo rosnącego zainteresowania tematem snu istnieje niewiele doniesień na temat wpływu ograniczenia snu w grupie kobiet aktywnych fizycznie (Walsh i wsp. 2021). Wydaje się, że ocena zarówno zdolności kognitywnych, jak i sprawności fizycznej po ograniczeniu snu jest niezbędna do oceny możliwości kobiet w pracy, jak i w trakcie codziennego funkcjonowania np. w trakcie prowadzenia pojazdów, opieki nad dzieckiem czy podejmowanej aktywności fizycznej. Dodatkowo, analiza poziomu kortyzolu w połączeniu z wysiłkiem może być pomocna przy ocenie stresu indukowanego zarówno brakiem snu, jak wysiłkiem koginitywnym i fizycznym. Pozwoli to odwzorować realne warunki z jakimi zmagają się kobiety w kontekście wyzwań zawodowych, jak i związanych z życiem codziennym.
Mając na uwadze fakt, iż w aktualnej literaturze brakuje badań dotyczących ograniczenia snu u kobiet, celem niniejszego badania będzie wieloaspektowa analiza wpływu trzygodzinnego ograniczenia snu w grupie kobiet. Pierwszorzędowym celem badania będzie ocena sprawności poznawczej i fizycznej oraz poziomu stresu. Dodatkowo przeanalizowany zostanie poziom nastroju oraz gotowości do podjęcia wysiłku, a także percepcja bólu. Badanie uzyskało zgodę Komisji Bioetycznej przy okręgowej Izbie Lekarskiej w Krakowie.
Sen odgrywa kluczową rolę dla harmonijnego funkcjonowania człowieka lecz mimo rosnącej świadomości społeczeństwa, temat ten jest wciąż zbyt mało poruszany i marginalizowany. Jak wynika z literatury potrzeby związane ze snem nie są dostatecznie zaspakajane. Za jeden z głównych powodów tego zjawiska jest uznawany stres i co za tym idzie zbyt wysoki poziom kortyzolu. Konsekwencje związane z ograniczeniem snu w grupie trenujących mężczyzn są znane w literaturze, jednak wciąż brakuje danych dotyczących snu u trenujących kobiet. Warto pamiętać, że kobiety różnią się od mężczyzn zarówno w sferze fizycznej jak i psychicznej. Z racji poruszanego tematu projekt będzie miał wartość nie tylko dla atletek ale również dla wszystkich aktywnych fizycznie kobiet.
